T. Fleer

Aandeelhouder worden als medewerker

Om personeel extra te belonen of te binden, komt het in de praktijk voor dat personeelsleden medeaandeelhouder kunnen worden van het bedrijf van hun werkgeven. Dit gaat soms om een klein aandeel, maar soms ook voor substantieel aandeel. Aan de overdracht van aandelen aan een werknemer is de Belastingdienst een factor die grote aandacht verdient. Toch zijn de civielrechtelijke aspecten minstens zo belangrijk. Als eerst moet worden uitgewerkt wat precies de bedoeling is van de partijen.

Afspraken maken als werknemer aandelen in bedrijf krijgt

Vaak zal een werknemer in ieder geval aandelen willen krijgen waarmee hij deelt in de winst. Daarnaast geven aandelen recht op stemrecht in de algemene vergadering van aandeelhouders (AVA). Meestal krijgt een werknemer niet direct zoveel aandelen dat hij zelf beslissingen kan nemen, maar hij heeft wel het recht om op de AVA aanwezig te zijn, vragen te stellen en een klein deel van de stemmen uit te brengen.

Het is ook mogelijk om aandelen te creëren in de BV zonder stemrecht. Als aan de werknemer dit soort stemrechtloze aandelen wordt gegeven, heeft hij wel recht op een deel van de winst, maar heeft hij geen zeggenschap over de BV. Hij kan dan formeel niet meebeslissen over het beleid en de toekomstplannen van de BV.

Wanneer er een nieuwe aandeelhouder toetreedt, komt er feitelijk een nieuwe (mede-)eigenaar van een deel van het bedrijf bij. Het is dan gebruikelijk om afspraken te maken over de samenwerking tussen de aandeelhouders en deze vast te leggen in een aandeelhoudersovereenkomst. Zeker bij een toetreding van een werknemer, willen de ‘oude’ aandeelhouders vaak afspraken met diegene maken over de samenwerking. Het doel van het uitgeven van aandelen aan een werknemer is vaak een werknemer te binden aan het bedrijf en daartegenover iets extra’s te bieden, namelijk recht op een deel van de waarde winst. Het is dan onwenselijk dat de werknemer na een jaar vertrekt, maar jaarlijks nog wel meedeelt in de winst van de BV via zijn aandelen.

Aandeelhoudersovereenkomst

In een aandeelhoudersovereenkomst kunnen afspraken worden gemaakt om die doelen te verwezenlijken. Bijvoorbeeld kan worden afgesproken dat als de werknemer binnen vijf jaar bij het bedrijf vertrekt, of wanneer hij onwenselijk gedrag vertoont, hij zijn aandelen weer aan de andere aandeelhouders moet aanbieden, bijvoorbeeld tegen de prijs die hij nu heeft betaald voor de aandelen (ook wel een bad leaver-bepaling genoemd). Als de aandelen in de tussentijd meer waard zijn geworden, verliest hij dat voordeel. Ook kan worden bepaald dat als een derde partij een groot bedrag wil bieden voor alle aandelen in de BV, de werknemer dit niet kan frustreren door te weigeren zijn aandelen te verkopen. Dergelijke bepalingen zijn niet verplicht, maar komen vaak voor bij het overdragen van aandelen aan een werknemer.

Daarnaast kunnen in een aandeelhoudersovereenkomst bepalingen worden opgenomen wat er met iemands aandelen moet gebeuren als een aandeelhouder overlijdt, met pensioen gaat, failliet gaat of arbeidsongeschikt raakt.

Het voordeel van een aandeelhoudersovereenkomst is dat deze niet openbaar is. Afspraken tussen aandeelhouders kunnen ook in de statuten van de BV worden vastgelegd, maar deze kunnen door buitenstaanders worden opgevraagd bij de Kamer van Koophandel. Op die manier kunnen derden op de hoogte komen van de onderlinge afspraken, wat in het algemeen als onwenselijk wordt gezien.

Voldoening koopsom

Een ander aandachtspunt is dat de koopsom van de aandelen door de werknemer betaald zal moeten worden. Het is goed mogelijk dat de werknemer dit niet in één keer op tafel kan leggen en er afspraken gemaakt moeten worden over de afbetaling.

Een eerste mogelijkheid is dat de werknemer bij een bank of andere investeerder geld leent om de aandelen over te nemen. Een methode die ook gebruikt wordt bij aandelenoverdrachten aan een werknemer, is dat de koopsom zal worden verrekend met toekomstig dividend. De eerste jaren, totdat de koopsom is betaald, zal dividend dan niet uit worden betaald, maar worden betaald aan de andere aandeelhouders, waarmee de uitkering wordt gebruikt om de schuldig gebleven koopsom te betalen.

Fiscale aandachtspunten overdracht

Bij de overdracht van de aandelen spelen enkele belangrijke fiscale aandachtspunten:

De overdracht van aandelen in een BV aan een werknemer heeft vaak de aandacht van de Belastingdienst. De Belastingdienst is erg scherp op de prijs die voor aandelen wordt betaald door een werknemer. Als de Belastingdienst vindt dat die prijs lager is dan de prijs die een onafhankelijke derde voor de aandelen zou betalen, kunnen zij dit verschil aanmerken als loon. Het grote nadeel daarvan is dat dit bedrag als loon in box 1 is belast bij de werknemer, wat vaak tegen een hoog tarief is.

De overdracht van aandelen heeft voor de werknemer zelf ook nog enkele aandachtspunten. Hij zal op dit moment loon krijgen, dat jaarlijks in box 1 belast is. Hier zal een verandering in optreden. Hij heeft verschillende opties, afhankelijk van te krijgen aandelenbelang, waaruit hij een keuze dient te maken:

Natuurlijk persoon – minder dan 5% aandelenbelang

Als hij minder dan 5% van de aandelen zal krijgen, en daarnaast loon blijft ontvangen, dan zal hij in box 3 jaarlijks zijn aandelen moeten waarderen en over de waarde van de aandelen belasting moeten betalen. Voordeel is dat dividenduitkeringen en verkoopwinst op de aandelen in box 3 onbelast zijn. De jaarlijkse waardering is wel een aandachtspunt: feitelijk moet er elk jaar een waardering uitgevoerd worden. Dit brengt extra administratie en kosten met zich mee.

Natuurlijk persoon – meer dan 5% aandelenbelang

Krijgt hij meer dan 5% van de aandelen, wordt zijn aandelenbelang voor de inkomstenbelasting box 2-vermogen.  Over de waarde van de aandelen hoeft jaarlijks geen belasting betaald te worden, zoals dat in box 3 wel het geval is. Wel is bij een verkoop van de aandelen de meerwaarde direct belast tegen (vanaf 2021) 26,9%. Ook dividenduitkeringen die hij zichzelf uitkeert zijn direct tegen dat tarief belast.

Daarnaast kwalificeert hij als directeur-grootaandeelhouder (DGA). In dat geval zal hij zichzelf vanuit zijn BV een gebruikelijk salaris moeten uitbetalen. Het uitgangspunt in de wet is dat een gebruikelijk loon minimaal € 48.000 is, tenzij je aannemelijk kan maken dat dit een te hoog loon is voor iemand die vergelijkbare werkzaamheden verricht.

Holdingstructuur – meer dan 5% aandelenbelang

Als de werknemer meer dan 5% van de aandelen krijgt, kan hij ook een holding BV oprichten. Hij zal dan 100% van de aandelen in zijn holding BV in bezit hebben. De aandelen van de holding BV komen wederom  in box 2.

Een fiscaal voordeel van een holdingconstructie is dat, als hij 5% (en later wellicht meer) aandelen verwerft, gebruik kan maken van de deelnemingsvrijstelling. Als zijn holding dan de aandelen verkoopt, betaalt de holding over de winst die wordt gemaakt met de verkoop geen belasting. Ook dividenduitkeringen aan zijn holding zijn onbelast. Pas als de holding BV het geld uitkeert aan de medewerker zelf, zal er box 2-belasting betaald moeten worden.

Het voordeel daarvan is dat de belasting zo lang als wenselijk is uitgesteld kan worden. Met het geld dat door het nog niet betalen van de belasting in de holding blijft, kan de werknemer weer investeren in andere projecten, zoals bijvoorbeeld een eigen huis, beleggingspanden, andere bedrijven of andere beleggingen.

Voor- en nadelen van keuze aandelenbelang

Werknemer dient dus een keuze te maken of hij zijn aandelen in box 2 of box 3 wil. In box 2 is het vaak het voordeligst wél met een holdingstructuur te werken. Hij zal dan echter wel een eigen BV moeten oprichten, met alle verplichtingen die daarbij horen, zoals het opmaken van een jaarrekening en het bijhouden van een administratie. Het hebben van een holding BV kan, zeker in het begin, meer werk meebrengen.

Box 3 is eenvoudig en heeft als voordeel dat verkoopwinsten en dividenduitkeringen onbelast zijn. Wel moet dus ieder jaar het aandelenbelang gewaardeerd worden. Box 2 (met holdingstructuur) is wellicht verstandiger als hij op termijn zijn aandelenbelang wil uitbreiden, beter afgedekt wil zijn tegen risico’s, of als hij wellicht nog in andere ondernemingen of risicovolle projecten wil gaan investeren.